Podróżowanie jest jednym z najbardziej ekscytujących doświadczeń, które człowiek może doświadczyć, otwierając drzwi do nieznanego, przekraczając granice własnej kultury i przestrzeni. Nie każdy jednak może podróżować tak często, jakby chciał – obowiązki codzienne, ograniczenia finansowe czy pandemiczna rzeczywistość mogą stanowić przeszkodę. Na szczęście, istnieje cała odmiana literatury, która pozwala nam doświadczyć tego samego poczucia odkrycia, bez konieczności opuszczania domu. Mówimy tutaj o literaturze podróżniczej.
Definicja i korzenie literatury podróżniczej
Literatura podróżnicza, jak sama nazwa wskazuje, odnosi się do gatunku twórczości literackiej, który opisuje podróże autora i miejsca, które odwiedził. To pojęcie jest jednak znacznie szersze i obejmuje różnego rodzaju dzienniki, listy, raporty, prozę fabularną oraz poezję inspirowaną podróżą.
Podróż jest jednym z najstarszych tematów literatury. Już w starożytności ludzie dokumentowali swoje wędrówki. Dla przykładu, starożytny grecki poeta Homer opisał podróż bohaterów w swoich eposach „Iliada” i „Odyseja”. Znane są również opisy podróży starożytnych badaczy, tacy jak Herodot. W epoce nowożytnej zaczęto publikować różnego rodzaju relacje z podróży, takie jak „Podróże Guliwera” Jonathana Swifta, które, choć były satyrą i powieścią, wpłynęły na rozwój gatunku literatury podróżniczej.
Wpływ literatury podróżniczej na czytelnika
Literatura podróżnicza ma zdolność, nie tylko do informowania czytelników o różnych kulturach i miejscach, ale również do budowania mostów pomiędzy kulturami i społecznościami. Ta zdolność do rozwiązania barier kulturalnych sprawia, że literatura podróżnicza jest niezwykle wartościowym źródłem edukacji i empatii.
Przyjmiemy na przykład „Na Północ od Granicy. Na Południe od Słońca” Harukiego Murakamiego. Japoński autor w swym dziele zabiera czytelnika do północnej Japonii, przedstawiając go zwyczajom, tradycjom i kulturze tego obszaru. Wierność i autentyczność opisów Murakamiego pozwala czytelnikowi na zdobycie wglądu w życie Japonii, której nie dałoby się poznać bez bezpośredniej podróży do tego kraju.
Kołysanka dla czytelników domatorów
Dla tych, którzy nie mogą lub nie chcą podróżować, literatura podróżnicza pełni rolę wehikułu czasu i miejsca, który zabiera ich do egzotycznych miejsc, historycznych er czy odległych kultur. Dzieła takie jak „Arabia Deserta” Charlesa Montague Doughty’ego czy „Arabska noc” T.E. Lawrence’a, pozwalają czytelnikom na zintensyfikowanie ich zrozumienia i docenienie świata poza własnym podwórkiem.
Popularne formy literatury podróżniczej
Jako gatunek, literatura podróżnicza przyjmuje wiele form. Są wśród nich dzienniki podróży, reportaże, esej podróżniczy, ale także romans (np. „Bridy” Timothy’ego Egan’a), thriller (np. „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna) i innych.
Dzienniki i reportaże podróżnicze
Często takie dzieła opisują realne doświadczenia autora, w tym jego spotkania z różnymi kulturami, a także osiągnięcia i trudności spotkane na drodze. Przykładem mogą być tu „Podróż do Snu” Jacka Kerouac’a czy „Wstęp do antropologii” Bronisława Malinowskiego.
Romans i thriller podróżniczy
W przypadku literatury podróżniczej forma fabularyzowana (np. romans czy thriller) wykorzystuje motyw podróży jako tło dla historii. Takie dzieła rzadko skupiają się na rzeczywistych doświadczeniach podróżniczych, a raczej wykorzystują je jako tło do ukazania złożonych relacji międzyludzkich, wpływów kulturowych, czy niebezpieczeństwa i zagadek. Przykładem może być tu między innymi „Tajemnica korespondencji” Paola Coelho.
Końcowe przemyślenia
Nie da się ukryć, że podróżowanie odkrywa przed nami nowe horyzonty, wzmacnia naszą empatię i zrozumienie dla innych kultur. Jednak nie zawsze mamy możliwość podróżować w realnym świecie. Na szczęście literatura podróżnicza otwiera przed nami drzwi do tych samych możliwości, dając nam możliwość doświadczania nieznanego, zarówno z perspektywy naszej wygodnej kanapy, jak i bardziej egzotycznych i odległych miejsc, z bezpiecznej odległości.
